Baarlamaanka Aljeeriya ayaa si aqlabiyad ah u ansixiyay sharci sheegaya in gumeysiga Faransiiska uu ku hayay dalka Waqooyiga Afrika uu ahaa dambi, waxayna dalbanayaan raaligelin iyo magdhow.
Sharcigu wuxuu sidoo kale dambi ka dhigayaa ammaanta gumeysiga, sida ay ku warameyso TV-ga dawladdu maamusho.
Codbixintan ayaa ah calaamaddii ugu dambeysay ee xiriirka diblomaasiyadeed ee sii xumaanaya ee labada dal, iyadoo dadka indha indheeya qaarkood ay sheegayaan inay gaareen meeshii ugu hooseysay tan iyo markii Aljeeriya ay xornimada qaadatay 63 sano ka hor.
Gumeysiga Faransiiska ee Aljeeriya intii u dhaxaysay 1830 iyo 1962 wuxuu sameeyay dilal ballaaran, masaafuris ballaaran waxayna ku dhammaatay dagaal dhiig badan ku daatay oo madax-bannaani raadis ah.
Aljeeriya waxay sheegtay in dagaalkaas lagu dilay 1.5 milyan oo qof, halka taariikhyahannada Faransiiska ay tirada dhimashada aad uga hooseeyaan.
Madaxweynaha Faransiiska Emmanuel Macron ayaa hore u qirtay in gumeysiga Aljeeriya uu ahaa “dambi ka dhan ah aadanaha” laakiin ma uusan bixin raaligelin.
Xildhibaannada ayaa xirnaa shaarbooyin midabbo ka samaysan calanka qaranka waxayna ku dhawaaqayeen “Aljeeriya ha noolaato” iyagoo sacab tumaya ansixinta sharcigan ee baarlamaanka, sida ay ku warantay wakaaladda wararka ee AFP.
Waxay sheegaysaa in sharcigu uu dhigayo in Faransiisku laga rabo, magdhow iyo caddaalad buuxda ahna “xuquuq aan laga qaadi karin oo ay leeyihiin dowladda iyo dadka Aljeeriya”.
Faransiiska weli kama uusan hadlin codbixinta.
Waxay ku soo beegantay xilli cadaadis sii kordhaya oo saaran dowladaha reer galbeedka si ay u bixiyaan magdhow addoonsiga iyo gumeysiga, iyo inay soo celiyaan waxyaabihii la dhacay ee wali ku jiray matxafyadooda.
Sharci-dejiyeyaasha Algeria ayaa dalbanayay in Faransiisku uu soo celiyo qoryo naxaas ah oo qarnigii 16-aad la sameeyay, oo loo yaqaan Baba Merzoug, oo macnihiisu yahay “Aabe Barakaysan”, kaas oo loo arkayay inuu yahay ilaaliyaha Algiers, oo hadda ah caasimadda Algeria.
Ciidamada Faransiiska ayaa magaalada qabsaday sanadkii 1830, isku daygoodii saddexaad, waxayna ka saareen madfac – kaas oo hadda ku yaal magaalada dekedda leh ee Brest ee waqooyi-galbeed Faransiiska.
Sannadkii 2020, Faransiisku wuxuu soo celiyay haraagii 24 dagaalyahan oo Aljeeriya ah oo lagu dilay iyagoo iska caabinaya ciidamada gumeysiga Faransiiska qarnigii 19aad.
Bishii hore, Aljeeriya waxay martigelisay shir ay isugu yimaadeen dowladaha Afrika si loogu cadaadiyo caddaaladda iyo magdhawga.
Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Aljeeriya Axmed Attaf ayaa sheegay in qaab-dhismeed sharci uu hubin doono in magdhowga aan loo arkin “hadiyad iyo wanaag midna”.
Xiriirka diblomaasiyadeed ee u dhexeeya Aljeeriya iyo Faransiiska ayaa xumaaday sannadkii hore, markii Macron uu ku dhawaaqay in Faransiisku uu aqoonsanayo madaxbannaanida Saxaraha Galbeed isla markaana uu taageeray qorshe madaxbannaani xaddidan loogu sameynayo dhulka lagu muransan yahay.
Aljeeriya waxay taageertaa Jabhadda Polisario ee xornimada u dirirta ee Galbeedka Saxaraha, waxaana loo arkaa inay tahay xulafadeeda ugu weyn.
Qoraa Faransiis iyo Aljeeriya ah oo lagu magacaabo Boualem Sansal ayaa lagu xiray garoonka diyaaradaha ee Aljeeriya waxaana lagu xiray shan sano, ka hor inta uusan madaxweynaha Aljeeriya Abdelmadjid Tebboune cafis u fidin bishii hore.
Dacwad oogayaasha ayaa sheegay inuu amniga qaranka wax u dhimay hadallo su’aal gelinaya xuduudaha Aljeeriya.
